Kρίσεις πανικού

 Οι κρίσεις πανικού είναι τρομακτικά αλλά αβλαβή επεισόδια στα οποία κυριαρχούν συναισθήματα ανεξέλεγκτου φόβου και άγχους. Μπορεί να εμφανίζονται χωρίς προφανή αφορμή ή να πυροδοτούνται από διάφορες καταστάσεις ή γεγονότα. Η έντασή τους κορυφώνεται πολύ γρήγορα από τη στιγμή που θα εμφανιστούν και , στη συντριπτική τους πλειοψηφία, υποχωρούν αυτόματα χωρίς να απαιτείται ιατρική βοήθεια.

 

Οι άνθρωποι που παθαίνουν κρίσεις πανικού μπορεί, κατά τη διάρκεια της κρίσης, να φοβούνται ότι πεθαίνουν, ότι πνίγονται ή ότι παθαίνουν ασφυξία. Μπορεί να νιώθουν πόνο στο στήθος και να πιστεύουν πως παθαίνουν έμφραγμα ή μπορεί να αισθάνονται δυσφορία στο κεφάλι και να νομίζουν πως παθαίνουν «εγκεφαλικό». Μπορεί να φοβούνται ότι χάνουν το μυαλό τους και ότι τρελαίνονται.

 

Κάποιες φορές μπορεί να έχουν συνοδά σωματικά συμπτώματα. Μπορεί, για παράδειγμα, επειδή νιώθουν ότι δεν τους φτάνει ο αέρας, να αρχίσουν να αναπνέουν πολύ γρήγορα, και η υπέρπνοια, με τη σειρά της, μπορεί να τους προκαλέσει ζάλη (κάτι παρόμοιο παθαίνουμε όταν ανασαίνουμε βαθειά για να μας ακροαστεί ο γιατρός με το στηθοσκόπιο) και μούδιασμα στο κεφάλι, στα χέρια, και στα πόδια. Κάποιοι άνθρωποι μπορεί να νιώσουν ότι χτυπάει γρήγορα και δυνατά η καρδιά τους ή να έχουν έντονη εφίδρωση, ναυτία, αστάθεια ή να τρέμουν.

 

Τα παραπάνω συμπτώματα δημιουργούν στον άνθρωπο που βιώνει την κρίση πανικού την πεποίθηση πως του συμβαίνει κάτι πολύ σοβαρό που απειλεί άμεσα την υγεία ή και τη ζωή του. Πως θα πεθάνει από λεπτό σε λεπτό ή θα τρελαθεί. Πολλές φορές, μέσα στην αγωνία και το φόβο καταφεύγει στο πλησιέστερο νοσοκομείο που εφημερεύει για να ζητήσει βοήθεια στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών όπου οι εξετάσεις βγαίνουν καλές και κάποιες φορές μπορεί να αντιμετωπίσει επικριτική ή ειρωνική συμπεριφορά από το προσωπικό του ΤΕΠ.

 

Τα συμπτώματα της κρίσης πανικού, τυπικά, κορυφώνονται πολύ γρήγορα σε ένταση και παρέρχονται μέσα σε μία περίπου ώρα είτε χορηγηθεί φαρμακευτική αγωγή είτε όχι.

 

Παρά το γεγονός ότι η κρίση πανικού είναι κάτι το απολύτως αβλαβές και δεν απειλεί άμεσα την υγεία του ατόμου που την παθαίνει, είναι ωστόσο εξαιρετικά βασανιστική. Μπορεί ο φόβος του εμφράγματος ή της επερχόμενης τρέλας ή του επικείμενου θανάτου να είναι αδικαιολόγητος και παράλογος, είναι εντούτοις απολύτως πραγματικός και είναι κάτι που ο ασθενής το βιώνει σε όλη του την ένταση, σαν αυτό που φοβάται να συμβαίνει στ' αλήθεια.

 

Αγοραφοβία

Όταν κάποιος πάθει μια κρίση πανικού είναι πιθανό να αναπτύξει παράλογους φόβους (φοβίες) απέναντι σε καταστάσεις που σχετίστηκαν με τις κρίσεις και να αρχίσει να αποφεύγει αυτές τις καταστάσεις ώστε να αποφύγει την εκδήλωση μιας νέας κρίσης. Έτσι μπορεί, για παράδειγμα, ο ασθενής να καταλήξει να είναι εντελώς ανίκανος να βγει από το σπίτι ή να χρησιμοποιήσει το αυτοκίνητό του ή τα μέσα μεταφοράς για να πάει στη δουλειά του ή για να παρακολουθήσει τα μαθήματα στη σχολή του κλπ. Αυτό μπορεί να προκαλέσει σοβαρούς περιορισμούς στη λειτουργικότητά του, να τον απομακρύνει από τους φίλους του, να του στερήσει ευκαιρίες για επαγγελματική ή ακαδημαϊκή εξέλιξη ή για σύναψη ερωτικών σχέσεων και γενικά να τον περιορίσει ως άτομο.

 

Η διαταραχή πανικού

Ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού θα πάθει μια τουλάχιστον κρίση πανικού στη διάρκεια της ζωής του. Οι κρίσεις που επαναλαμβάνονται ή που σχετίζονται με κατάθλιψη ή άλλες αγχώδεις διαταραχές απαιτούν αντιμετώπιση με τη βοήθεια ειδικού. Όταν οι κρίσεις είναι επαναλαμβανόμενες και περιορίζουν τη λειτουργικότητα του ατόμου που τις παθαίνει τότε τίθεται η διάγνωση της διαταραχής πανικού.

 

Η αιτιολογία

Δεν είναι υπάρχει κοινώς αποδεκτή άποψη όσον αφορά στην αιτιολογία των κρίσεων πανικού και οι αιτίες μπορεί να είναι πολλές και διαφορετικές για τον καθένα. Φαίνεται πως υπάρχει κάποια γενετική προδιάθεση αλλά επειδή πρόκειται για συμπεριφορικό φαινόμενο, πιθανώς εμπλέκονται αναπτυξιακοί παράγοντες και παράγοντες μάθησης που συχνά είναι αδύνατο να εντοπιστούν.

 

Η διάγνωση των κρίσεων πανικού τίθεται αποκλειστικά από γιατρό. Όταν ένας άνθρωπος βιώνει συμπτώματα πανικού είναι απαραίτητο να εκτιμηθεί ιατρικά προκειμένου να αποκλειστούν άλλες καταστάσεις που εμφανίζονται με συμπτώματα σαν αυτά που αναφέρει ο ασθενής, εκτός αν έχει γνωστό ιστορικό διαταραχής πανικού.

 

Η θεραπεία

Το επεισόδιο του πανικού παρέρχεται χωρίς θεραπεία. Ωστόσο συχνά χορηγούνται από τους γιατρούς (ειδικά στα τμήματα επειγόντων όπου η αντιμετώπιση απαιτείται να είναι άμεση) αγχολυτικά φάρμακα (βενζοδιαζεπίνες) τα οποία δρουν μέσα σε μισή με μία ώρα. Όταν τα επεισόδια είναι επαναλαμβανόμενα συχνά απαιτείται η συστηματική θεραπευτική παρέμβαση. Αυτή συνίσταται στη χορήγηση ειδικής φαρμακευτικής αγωγής και στην ψυχοθεραπεία.

 

Τα φάρμακα εκλογής για την αντιμετώπιση των επαναλαμβανόμενων κρίσεων πανικού είναι οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs) και οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης και νοραδρεναλίνης (SNRIs). Τέτοια φάρμακα είναι η σιταλοπράμη, η εσιταλοπράμη, η σερτραλίνη, η φλουοξετίνη, η παροξετίνη, η φλουβοξαμίνη, η βενλαφαξίνη, η ντουλοξετίνη κα. Με τη χορήγησή τους ενδέχεται να εμφανιστούν κάποιες ανεπιθύμητες ενέργειες οι οποίες όμως είναι παροδικές και σπανίως είναι αξιόλογες, ειδικά όταν η θεραπεία γίνεται υπό την επίβλεψη ψυχιάτρου. Η αποτελεσματικότητά τους κυμαίνεται στο 75-80% και γίνεται εμφανής μετά τις πρώτες 2-3 εβδομάδες από την έναρξη της θεραπείας.

 

Οι αποκλειστές των β-αδρενεργικών υποδοχέων, όπως η προπρανολόλη, χρησιμοποιούνται κάποιες φορές για την αντιμετώπιση συμπτωμάτων όπως οι ταχυκαρδίες και το αίσθημα παλμών.

 

Οι βενζοδιαζεπίνες, όπως η κλοναζεπάμη, η διαζεπάμη, η λοραζεπάμη, η αλπραζολάμη κά, είναι επίσης αποτελεσματικές (70-75%) στην αντιμετώπιση των κρίσεων πανικού και μάλιστα αμέσως με την έναρξη της θεραπείας. Ωστόσο, εξαιτίας σοβαρών μειονεκτημάτων που εμφανίζει η χορήγησή τους, όπως υπνηλία, διαταραχή της μνήμης και ανάπτυξη ανοχής και εξάρτησης, συνήθως χρησιμοποιούνται για βραχύ χρονικό διάστημα. Πάντως η χορήγησή τους για διάστημα μερικών εβδομάδων, υπό την επίβλεψη ψυχιάτρου, είναι ασφαλής και προσφέρει άμεση ανακούφιση.

 

Η ψυχοθεραπεία μπορεί να εφαρμοστεί είτε μόνη είτε σε συνδυασμό με τη φαρμακευτική αγωγή.

 

Γενικά η θεραπεία στοχεύει στην πρόληψη των κρίσεων πανικού ή τουλάχιστον στο να μειώσει ουσιωδώς τη συχνότητα εμφάνισής τους, τη διάρκειά και την έντασή τους ώστε ο ασθενής να μην υποφέρει και να μπορεί να λειτουργεί στην καθημερινή του ζωή όπως αυτός έχει επιλέξει και όχι όπως του επιβάλει το πρόβλημά του.

 

Οι άνθρωποι που παθαίνουν κρίσεις πανικού δεν υποκρίνονται ούτε υπερβάλουν. Μπορεί οι φόβοι τους και είναι παράλογοι αλλά είναι εντελώς πραγματικοί, όπως πραγματικά είναι και τα συμπτώματα που βιώνουν. Γι' αυτό και η έγκαιρη αναγνώριση και αποδοχή του προβλήματος που θα οδηγήσει στην έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπισή του θα εξασφαλίσει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, τόσο για το πάσχον πρόσωπο όλο και για το περιβάλλον του.

​

Χρύσανθος Κατσιμαγκλής

Ψυχίατρος - Ψυχοθεραπευτής